Dyspraksja, znana także jako niezgrabność ruchowa lub niezdarność, to zaburzenie, które znacząco wpływa na planowanie i wykonanie ruchów celowych. Mimo że może wydawać się łatwe, w rzeczywistości stanowi poważne wyzwanie, utrudniając codzienne funkcjonowanie.
Nieharmonijny rozwój ruchowy, problem z koordynacją wzrokowo-ruchową, z równowagą, z męczliwością, to tylko część problemów z którymi dziecko z dyspraksją mierzy się na co dzień. Jednocześnie dzieci z dyspraksja są często bardzo inteligentne i nie mają problemu z przyswojeniem informacji. Natomiast przetworzenie przez mózg nowych informacji zajmuje im bardzo dużo czasu.
Czy dzieci z dyspraksją przybywa?
Niestety tak. Takie są moje obserwacje na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat pracy z dziećmi, inni terapeuci także dostrzegają, że problem ten dotyka coraz więcej osób. Przyczyn jest kilka, ale moim zdaniem kluczowe są trzy kwestie:
– Brak aktywności ruchowej u dzieci,
– Zbyt duża ilość elektroniki serwowana dzieciom w przedwczesnym wieku,
– Wyręczanie dzieci w podstawowych czynnościach dnia codziennego.
Trend ten jest przerażający i zdecydowanie należy go jak najszybciej zatrzymać.
Czy z dyspraksji można wyrosnąć?
Niestety nie. Z dyspraksji się nie wyrasta, jest to „dar” na całe życie ale… można ją oswoić! 🙂 Dzięki dobrze zaplanowanym oraz regularnie wykonywanym ćwiczeniom można przeciwdziałać dalszemu rozwojowi zaburzeń oraz znacząco poprawić jakość życia dzieci z dyspraksją. Plan terapii w tym przypadku jest procesem holistycznym, długofalowym oraz zawsze indywidualnie opracowanym dla każdego dziecka.
Diagnoza dyspraksji
Rozpoznanie dyspraksji nie jest łatwe i często następuje ze zbyt dużym opóźnieniem. Co może mieć na to wpływ? Jej różnorodność – może ona bowiem mieć bardzo różny obraz kliniczny, a u każdego dziecka może wyglądać inaczej. Może występować jako zaburzenie izolowane lub może towarzyszyć innym chorobom neurologicznym.
Może także przebiegać z bardzo nasilonymi objawami i znacząco utrudniać życie dziecka lub może ujawniać się tylko w niektórych elementach funkcjonowania dziecka. Czasem występuje wybiórczo i dotyczy tylko motoryki dużej, małej lub motoryki aparatu artykulacyjnego albo obejmuje wszystkie z wymienionych rzeczy.
Bardzo często słyszymy od rodziców, że od początku podejrzewali, że z ich dzieckiem jest coś „nie tak”, nie wiedzieli tylko co konkretnie. Lekarze często zbywają rodziców i mówią, że samo przejdzie, że wyrośnie, żeby rodzice nie przesadzali i nie szukali dziury w całym. Nawet jeśli czujność rodziców zostanie uśpiona to problem powraca ze zdwojoną siłą w kolejnych latach np. gdy dziecko rozpoczyna przygodę z przedszkolem lub ze szkołą.
Jest to kolejny świetny przykład na to, iż rodzicielska intuicja ma ogromną moc.
Najczęściej diagnoza stawiana jest przez neurologa dziecięcego, po zapoznaniu się z rzetelną diagnozą integracji sensorycznej, wykonaną przez doświadczonego terapeutę. Często takie rozpoznanie poprzedzone jest konsultacją także z innym specjalistą w zależności od tego w jakim obszarze występują największe odstępstwa od normy. Konieczna może być konsultacja z neurologopedą, pedagogiem specjalnym, okulistą, optometrystą, laryngologiem, psychologiem lub pediatrą. W naszym Centrum Terapii i Diagnozy bardzo często diagnoza jest stawiana przez cały zespół diagnostyczny.
Terapia dziecka z dyspraksją
Terapia uwarunkowana jest wynikami diagnozy. Jeżeli dyspraksja jest jedynym zaburzeniem u dziecka i nie występuje z innymi dysfunkcjami, prognozowany czas terapii jest krótszy, niż w przypadku połączenia z innymi problemami neurorozwojowymi. Często już po miesiącu dobrze dobranej, regularnej i kompleksowej terapii, rodzice mogą cieszyć się z pierwszych sukcesów terapeutycznych, czyli z poprawy jakości życia dziecka i całej rodziny. Podobnie jak w przypadku diagnozy, tak i w terapię, poza terapeutą integracji sensorycznej – może być zaangażowany także logopeda, psycholog, pedagog, fizjoterapeuta lub terapeuta przetwarzania słuchowego.
Co najważniejsze: nie ma sukcesów terapeutycznych bez współpracy, zaangażowania i akceptacji ze strony rodziców!
Skuteczne leczenie dyspraksji powinno obejmować:
- terapię integracji sensorycznej – z naciskiem na ćwiczenia równoważne, naprzemienność ruchu, koordynację oko-ręka, czucie głębokie, planowanie motoryczne, zabawy ze schematem ciała
- zajęcia ogólnorozwojowe – mogą to być tańce, judo, pływanie ( wszystko co sprawia dziecku radość )
- ćwiczenia fizjoterapeutyczne wzmacniające stabilizację tułowia – w przypadku obniżonego napięcia mięśniowego
- ćwiczenia małej motoryki (terapia ręki ) – jeśli jest taka potrzeba
- terapia logopedyczna – w przypadku zaburzeń mowy
- terapia ortoptyczne – w przypadku konieczności ćwiczeń wzrokowych
Ponadto nie można zapominać o pracy z psychologiem – indywidualne spotkania lub Trening Umiejętności Społecznych, czyli zajęcia w grupie. Celem terapii psychologicznej w tym przypadku będzie kształtowanie poczucia własnej wartości, umiejętność nawiązywania relacji z innymi dziećmi, wiara we własne siły, brak strachu przed podejmowaniem nowych wyzwań oraz akceptacja ewentualnych niepowodzeń.
Dyspraksja objawy
NIEMOWLĘTA
- późne osiąganie kamieni milowych
- brak różnorodności w rozwoju nowych umiejętności (np. dziecko potrafi przemieszczać się, ale tylko w jeden sposób na pupie, a nie potrafi pełzać ani chodzić na czworakach)
PRZEDSZKOLAKI
- kłopoty z kopaniem lub chwytaniem piłki
- trudności z wejściem na drabinkę
- przewracanie się, potykanie o własne nogi
- trudności z czynnościami samoobsługowymi, ubieranie się, mycie zębów
- nieumiejętność nauczenia się jazdy na rowerze
- problemy artykulacyjno-fonacyjne (dyspraksja werbalna, dyspraksja mowy, bardzo ciche mówienie)
- trudności w odtwarzaniu i imitowaniu ruchów
- zaburzenia w schemacie ciała
DZIECI SZKOLNE
- brak umiejętności wycinania nożyczkami
- kłopoty z nauką czytania i pisania
- nieumiejętność zawiązania sznurówek, zapięcia guzików
- zaburzona obustronna koordynacja
- upośledzona precyzja ruchów rąk
- orientacja czasowo – przestrzenna jest dużym wyzwaniem
We wszystkich grupach wiekowych wspólnym mianownikiem będzie problem ze skupieniem uwagi i koncentracją. U niemowlaka objawi się tym, że każda zabawka zainteresuje go tylko na moment i szybko zostanie odrzucona. U dzieci przedszkolnych problemem będzie skupienie się na danej czynności np rysowaniu lub konkretnej zabawie przez dłuższą chwilę.
U dzieci szkolnych kłopoty z koncentracją szczególnie widoczne będą podczas nauki. Problem ze zdobywaniem nowych umiejętności oraz niechęć do podejmowania kolejnych prób jest także charakterystyczna dla dzieci z dyspraksją w każdej grupie wiekowej. Z oczywistych względów dzieci te unikają jak ognia rywalizacji.
Dyspraksja i jej wpływ na życie społeczno- emocjonalne dziecka
Na pozór łatwe czynności dnia codziennego, zadania ruchowe, zabawy sportowe, które każdy z nas wykonuje bez większego wysiłku, automatycznie mogą stanowić dla dziecka z dyspraksją wyzwanie przekraczające jego możliwości. Bo jak czuje się dziecko, które widzi, że:
”rówieśnicy bez wysiłku wdrapują się na ściankę wspinaczkową, kopią i łapią piłkę, rzucają do celu, zakładają kurtkę, jeżdżą na rowerze, wszystko robią szybciej, lepiej ode mnie i nie męczą się tak szybko jak ja?”.
To powoduje poczucie frustracji, niepewności, brak wiary w swoje siły, złość na samego siebie, a w kolejnych etapach wycofanie z życia społecznego. Dzieci stają się drażliwe, mogą być agresywne lub apatyczne. Przy braku zrozumienia ze strony innych dzieci lub co gorsze rodziców, dyspraksja może prowadzić do lęków oraz… depresji!
Drodzy rodzice – nie czekajcie na ostatni dzwonek!
Możemy tylko spróbować sobie wyobrazić jak duże zagubienie oraz stres w szkolnej rzeczywistości odczuwa dziecko, które ma problem z panowaniem nad własnym ciałem.
Odpowiedni rozwój motoryki dużej i małej na etapie przedszkolnym, warunkuje powodzenie dziecka w okresie szkolnym. Zajęcia ruchowe, plastyczne, techniczne, czytanie, pisanie i liczenie nie będzie możliwe, jeśli dziecko w poprzednich etapach swojego rozwoju nie nauczyło się czucia swojego ciała w przestrzeni oraz planowania ruchu.
Jeśli macie podejrzenia, że wasze dziecko może rozwijać się nieharmonijnie, z opóźnieniem, że pomimo chęci czynności dnia codziennego sprawiają mu dużo trudności – zgłoś się do specjalisty. Im wcześniej zdiagnozowany zostanie problem tym szybciej wdrożycie plan terapeutyczny i zobaczycie efekty pracy i uśmiech oraz dumę na twarzy Waszego dziecka.
Anna Bernaś
Fizjoterapeuta dziecięcy
