Ciąża i poród to w teorii czas niezwykły i piękny. W praktyce bywa różnie, dlatego dziś poruszam trudny, ale ważny temat: niedotlenienie okołoporodowe.
Niedotlenienie płodu (hipoksja, potocznie: zamartwica urodzeniowa) to jedno z najpoważniejszych zagrożeń w czasie ciąży lub porodu. Może prowadzić do uszkodzeń układu nerwowego dziecka, a w konsekwencji wpływać na jego rozwój.
Czym właściwie jest niedotlenienie?
Często po porodzie słyszycie o „niedotlenieniu” albo widzicie tę informację w dokumentacji ze szpitala – bez jasnego wyjaśnienia. Pojawiają się pytania: czy wszystko jest w porządku, czego się spodziewać, czy trzeba się bać?
Niedotlenienie to stan braku lub niedostatecznej ilości tlenu we krwi lub tkankach organizmu. W ciąży i podczas porodu jest to sytuacja, która w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do śmierci dziecka.
Skąd wiemy, że doszło do niedotlenienia dziecka?
Rozpoznanie wewnątrzmacicznego niedoboru tlenu opiera się m.in. na:
- gazometrii dziecka,
- zapisie KTG,
- badaniu krwi włośniczkowej.
Dlaczego dochodzi do niedotlenienia?
Przyczyn może być wiele – związane są z organizmem matki i dziecka oraz przebiegiem porodu. Wyróżnia się także czynniki zależne i niezależne od personelu medycznego.
Czynniki zależne od lekarza lub położnej
- Wywoływanie lub kontynuacja porodu siłami natury mimo przeciwwskazań
- Brak badania KTG lub jego nieprawidłowe wykonanie
- Błędna interpretacja zapisu KTG
- Błędy w doborze lub podaniu środków wywołujących skurcze
- Nieprawidłowo przeprowadzony poród zabiegowy (kleszcze, próżnociąg)
- Brak decyzji o koniecznym cięciu cesarskim i kontynuowanie porodu siłami natury
- Zbyt późna decyzja o cięciu cesarskim
Czynniki niezależne od lekarza lub położnej
- Cukrzyca ciążowa
- Zaburzenia oddechowe u matki
- Nadciśnienie tętnicze lub inne choroby układu krążenia u matki
- Niedokrwistość u płodu
- Nieprawidłowa czynność skurczowa macicy
- Wady rozwojowe płodu
- Przedwczesne odklejenie łożyska
- Nieprawidłowe ułożenie płodu (np. pośladkowe lub poprzeczne)
- Przedwczesne odpłynięcie wód płodowych
- Zakażenie wewnątrzmaciczne
- Wypadnięcie pępowiny
- Obrzęk płodu
- Owinięcie pępowiny wokół szyi dziecka
- Zażywanie alkoholu lub narkotyków w ciąży
Objawy niedotlenienia u dziecka – czy i kiedy się pojawią?
Przede wszystkim wcale nie muszą się pojawić. Nawet jeśli doszło do krótkotrwałego niedotlenienia, dziecko może nie wykazywać odchyleń od norm rozwojowych. Mózg niemowlęcia jest bardzo plastyczny i zdolny do adaptacji.
Objawy niedotlenienia dziecka, jeśli wystąpią, nie zawsze ujawniają się bezpośrednio po zakończeniu porodu. Zdarza się, że pojawią się dopiero w trakcie diagnostyki przesiewowej noworodka. Bywa też tak, że skutki niedotlenienia ujawniają się po kilku miesiącach życia, a czasem nawet po roku lub dwóch.
Dzieci urodzone w zamartwicy mogą być — w różnym stopniu — opóźnione w rozwoju umysłowym. Mogą mieć mózgowe porażenie dziecięce, padaczkę, zaburzenia ruchowe, trudności w nauce i problemy z koncentracją.
Mogą też wystąpić konsekwencje inne niż neurologiczne, m.in.: niewydolność nerek, problemy krążeniowe, martwicze zapalenie jelit czy zaburzenia metaboliczne.
Zaburzenia rozwojowe u dzieci – co dalej?
Niedotlenienie przy porodzie stanowi poważne zagrożenie dla dziecka i może mieć długofalowe konsekwencje dla zdrowia oraz rozwoju. Wczesna diagnostyka, właściwa opieka medyczna oraz fizjoterapia są kluczowe, by zminimalizować ryzyko i skutki niedotlenienia.
Kluczowe są: uważna obserwacja, znajomość norm rozwojowych i szybka reakcja, jeżeli cokolwiek, Drodzy Rodzice, niepokoi. Nawet jeśli stwierdzi się odchylenia w rozwoju psychoruchowym, poznawczym czy komunikacyjnym – odpowiednia terapia często przynosi bardzo dobre efekty.
Jeżeli masz wątpliwości, czy Twoje dziecko rozwija się prawidłowo, zgłoś się do specjalisty takiego jak pediatra, neurolog dziecięcy lub fizjoterapeuta dziecięcy.
Nie bójcie się pytać i szukać pomocy — w Waszych rękach jest dobro Waszych dzieci.
Źródło zdjęć: Freepik.com
Anna Bernaś
Fizjoterapeuta dziecięcy
