Czy Twoje dziecko szybko się zniechęca, kiedy coś mu nie wychodzi? Płacze, krzyczy, odmawia udziału w aktywnościach, w których nie jest najlepsze? Długo przeżywa porażki i nie potrafi poradzić sobie z emocjami? Chcesz mu pomóc za wszelką cenę, ale nie wiesz jak? Czujesz się bezsilna/y, ponieważ każda z podejmowanych prób kończy się niepowodzeniem? Jeśli tak, ten tekst jest dla Ciebie. Wyjaśnimy, dlaczego obsesja na punkcie wygrywania może mieć negatywny wpływ na rozwój dziecka i co możesz zrobić, aby pomóc mu znaleźć spokój w głowie i sercu. Zasady zdrowej konkurencji to umiejętność, której Twoje dziecko może się nauczyć. Zajęcia tus mogą być rozwiązaniem Waszych problemów.
Dlaczego dzieci nie potrafią radzić sobie z przegraną?
Nie tylko dzieci, ale również dorośli często mają problem z akceptowaniem porażki. Ważne jest zrozumienie, że brak tej umiejętności nie jest czymś, z czego się „wyrasta”.
Jeśli temat nie zostanie przepracowany w dzieciństwie, w dorosłym życiu może prowadzić do poważnych problemów zarówno w sferze zawodowej, jak i prywatnej.
Kiedy dziecko jest małe i zdobywa nowe umiejętności, rodzice naturalnie chwalą je za każdy postęp: „Jak pięknie robisz papa!”, „Ślicznie narysowałeś mamusię!”, „Brawo, zrobiłeś siusiu na nocnik!”. Czasami rodzice mówią: „Jesteś najpiękniejszy na świecie”, „Jesteś najszybszy w klasie”. O ile chwalenie dziecka jest czymś pozytywnym, istnieje cienka granica między wzmacnianiem pozytywnym, a nadmiernym wychwalaniem, które może w przyszłości skutkować trudnościami w radzeniu sobie z porażką.
Dlaczego dzieci kochają wygrywać?
Dzieci czują dumę, gdy zdobywają nowe umiejętności. Sukces daje im poczucie bycia zauważonym i docenionym – najpierw przez rodziców, później przez rówieśników. To naturalny etap budowania pewności siebie dziecka i kształtowania jego poczucia własnej wartości. Problem pojawia się, gdy rywalizacja staje się obsesyjna, a porażka traktowana jest jak katastrofa.
Dlaczego jedno dziecko radzi sobie z porażką, a inne nie?
Każde dziecko jest inne. Jedno zrozumie szybciej, że nie da się zawsze wygrywać i lepiej poradzi sobie z trudnymi emocjami. Inne może uważać, że tylko wygrana ma znaczenie i obsesyjnie do niej dążyć. Ważne jest, aby rodzice pomagali dziecku odnaleźć równowagę i uczyli czerpania radości z samego procesu, a nie tylko z wyniku.
Jaki wpływ na relacje z innymi dziećmi ma brak umiejętności przegrywania?
Dziecko, które nie potrafi radzić sobie z porażką, może szybko zyskać łatkę „kapryśnego” lub „trudnego”. Rówieśnicy mogą unikać zabaw z nim, obawiając się eksplozji emocji w razie przegranej. To może prowadzić do izolacji społecznej i problemów w budowaniu relacji.
Jak pomóc dziecku radzić sobie z porażkami?
Praca nad tym problemem to długotrwały proces. Ważne jest, aby rodzice zachowywali spokój i byli konsekwentni. Oto kilka praktycznych wskazówek:
- Rozmawiaj z dzieckiem. Powiedz, że rozumiesz jego emocje i podziel się własnymi doświadczeniami. Zapytaj, jak możesz mu pomóc.
- Dawaj dobry przykład. Pokazuj, że nawet po porażce warto się cieszyć z samej gry czy rywalizacji.
- Nie dawaj dziecku forów. Wygrywanie zawsze może dać chwilową radość, ale uczy fałszywego obrazu rzeczywistości.
- Chwal wysiłki, nie wynik. Naucz dziecko, że najważniejsze jest staranie, a nie sam efekt końcowy.
- Nie krytykuj i nie porównuj. Słowa rzucone od niechcenia mogą na długo zapaść w pamięć dziecka.
- Zwróć uwagę na emocje. Naucz dziecko rozpoznawać swoje uczucia i radzić sobie z nimi w sposób akceptowalny społecznie.
- Dobieraj odpowiednie gry dla dzieci. Wybieraj takie, które uczą współpracy, logiki i cierpliwości. Gry kooperacyjne pomagają dziecku zrozumieć, że sukces zespołu jest ważniejszy niż indywidualna wygrana.
Jakie gry dla dzieci wybierać?
Pamięciówki – wzmacniają koncentrację i pamięć, a jednocześnie nie niosą dużego stresu związanego z przegraną (np. Memo, Rudy, Trzy po trzy).
Gry zręcznościowe – rozwijają cierpliwość, precyzję i koordynację ręka-oko. Ewentualna porażka w nich jest często odbierana bardziej jako zabawna niż frustrująca (np. Tworzenie wieży Pingwiny, Jenga, Łowienie rybek, Skaczące jajeczka, Twister, Lotti karotti).
Gry logiczne i edukacyjne – wspierają rozwój poznawczy i umożliwiają dziecku skupienie się na rozwiązaniu zadania, a nie na rywalizacji (np. Smart games, Warcaby lub Szachy, Tangram, Kubek w kubek, Zgadnij kto to, Było sobie życie, Świat, Polska, Kosmos, Honeycombs).
Gry kooperacyjne – doskonale uczą współpracy i wspólnego osiągania celów, co jest niezwykle ważne dla dzieci mających trudności z porażką (np. Park marzeń , Coco loco, Kalambury, Spy Guy).
Gry, na które należy uważać
Gry losowe, w których wygrana zależy np. od rzutu kostką lub tego jakie wylosuje karty, rzeczywiście mogą być trudne dla dziecka, które nie opanowało jeszcze umiejętności przegrywania. Nie oznacza to jednak, że powinny być całkowicie wykluczone – kluczowe jest wprowadzanie ich w sposób stopniowy, z uwzględnieniem emocji dziecka i odpowiednim wsparciem dorosłego.
Czego nie robić?
- Nie bagatelizuj uczuć dziecka, mówiąc, że to „tylko gra”.
- Nie zmieniaj zasad, aby dziecko wygrało.
- Nie odwracaj uwagi od problemu, np. tabletem czy bajką.
- Nie krzycz ani nie zawstydzaj dziecka.
Czego dziecko uczy przegrana?
- Przestrzegania zasad, co wpływa na jego bezpieczeństwo i relacje z innymi.
- Radzenia sobie z emocjami, co przygotowuje je do wyzwań w dorosłym życiu.
- Budowania odporności psychicznej, która pomoże mu w przyszłości.
Pamiętaj, porażka to ważny element rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka. Umiejętność przegrywania to proces, który wymaga czasu i cierpliwości. Pomóż dziecku zrozumieć, że każdy czasem przegrywa, a kluczowe jest, by się nie poddawać i wyciągać wnioski na przyszłość. Twoja postawa jako rodzica ma ogromny wpływ na to, jak dziecko będzie sobie radzić z wyzwaniami w życiu dorosłym.
Pozwól dziecku uwierzyć w siebie
Gdy dziecko nie potrafi przegrywać, każdy miły rodzinny wieczór przy planszówkach, zabawa w chowanego czy spacer do lasu mogą zamienić się w koszmar. Każda sytuacja może sprowokować wybuchy złości u dziecka. Chęć rywalizacji jest naturalnym elementem rozwoju dziecka, ale nie pozwól, aby strach przed porażką powstrzymywał je przed podejmowaniem nowych wyzwań. Niepowodzenia i strach przed nimi mogą prowadzić do zaburzeń lękowych lub depresji w dorosłym życiu.
Trudne doświadczenia są dziecku bardzo potrzebne. To od nas, rodziców, zależy, czy dziecko doświadczy ich pod naszą troskliwą opieką, czy też w przedszkolu lub szkole, z dala od rodzica. Nadmierna ochrona działa na niekorzyść dziecka.
Co poczuje, gdy nagle zorientuje się, że nie zawsze wygrywa? Że musi zmierzyć się z uczuciem żalu i porażki? Będzie zdezorientowane, a my nie będziemy mogli go już dłużej chronić. Czy samo poradzi sobie z falą emocji? Jeśli wcześniej nie miało takich doświadczeń, może to być trudne.
Zajęcia TUS – jak nauczyć dziecko radzić sobie z przegraną?
Dlatego właśnie poczucie porażki jest dziecku bardzo potrzebne. Metody wspierania i podnoszenia odporności emocjonalnej powinny być dostosowane do potrzeb i charakteru dziecka. Warto rozważyć Trening Umiejętności Społecznych (TUS), który daje świetne efekty w nauce współpracy z innymi i radzenia sobie z porażkami. Kluczowe jest, by grupa była dobrana do wieku i potrzeb rozwojowych dziecka.
W dużej mierze to od nas zależy, jak dziecko będzie w przyszłości radzić sobie z niepowodzeniami. Czy wyciągnie z nich lekcje? Czy zmotywują je one do dalszej pracy? Czy nauczy się lepiej rozpoznawać i regulować swoje emocje? Czy może załamie się, podda i nigdy więcej nie spróbuje? Wszystko w Waszych rękach.
Traktujcie swoje dzieci z szacunkiem i uwierzcie, że poradzą sobie nawet w trudnych sytuacjach. A co, jeśli sobie nie poradzą? Wtedy spróbują jeszcze raz, i jeszcze kolejny, aż w końcu się uda. Najcenniejsze, co możecie przekazać swojemu dziecku, to wiara w to, że nigdy nie należy się poddawać i że zawsze będziecie je wspierać w trudnych chwilach. Jak budować pewność siebie u dziecka? Pozwalać mu doświadczać życia i wspierać w trudnych chwilach.
Życie bez trudnych sytuacji nie istnieje, ale łatwiej przez nie przejść, mając wiarę we własne siły i świadomość, że rodzice też w nas wierzą.
Jeśli czujesz, że potrzebujesz wsparcia, przydatna może okazać się konsultacja z psychologiem dziecięcym lub zapisanie dziecka na zajęcia tus, czyli Trening Umiejętności Społecznych (TUS).
Zespół terapeutów Kids Medic
