Ssanie kciuka to powszechne zachowanie u małych dzieci, które budzi wiele pytań i kontrowersji. Czy to tylko niewinny zwyczaj, czy może sygnalizować coś więcej? Prześledźmy tę kwestię, od wstępnych odczuć po ewentualne sygnały alarmowe.
Ssanie kciuka u dzieci jest jednym z tych zachowań, które mogą wywołać mieszane uczucia u rodziców i opiekunów. Dla wielu maluchów jest to sposób na radzenie sobie z trudnymi emocjami, nudą czy zmęczeniem. Istnieje jednak wiele opinii na temat tego, czy ssanie kciuka jest wyłącznie zwyczajem, czy może być sygnałem, na który powinniśmy zwrócić uwagę.
Dlaczego dzieci ssą kciuka?
Niemowlęta automatycznie kierują swoje rączki do ust. W ten sposób poznają swoje ciało, rozwijają czucie w obrębie jamy ustnej. Ssanie działa na dzieci kojąco, uspokaja je, wycisza i daje poczucie bezpieczeństwa. Odruch ssania jest odruchem wrodzonym i jednym z najsilniejszych odruchów u noworodka, ponieważ decyduje o jego przeżyciu. Dlatego, jeżeli ten odruch przetrwa, może stanowić duży problem, ponieważ dziecku nie jest łatwo z niego zrezygnować. Większość dzieci ssie całe rączki lub różne palce, ale są dzieci, które wybierają tylko jeden kciuk i ssą go z dużą częstotliwością oraz uwielbieniem.
Ssanie kciuka może pełnić różne funkcje, ponieważ każde dziecko jest inne i ma inne potrzeby. Często jest to sposób na samoregulację emocji i pocieszenie się w trudnych sytuacjach. Dla niektórych maluchów jest to naturalna reakcja na stres lub niepokój.
Badania z zakresu psychologii dziecięcej sugerują, że ssanie kciuka może służyć jako mechanizm samoregulacji emocji. Dzieci często sięgają po swój kciuk w sytuacjach stresujących lub przytłaczających, jako sposób na pocieszenie się i odreagowanie negatywnych emocji. Ssanie kciuka może być dla nich swoistym sposobem na radzenie sobie z trudnościami, zapewniając poczucie bezpieczeństwa i komfortu.
Niektóre dzieci ssą kciuk, ponieważ potrzebują dodatkowej stymulacji w obrębie jamy ustnej. Warto wtedy skonsultować się z terapeutą integracji sensorycznej.
Ssanie kciuka – czy to tylko niewinny zwyczaj?
Większość dzieci w końcu przestaje ssać kciuka samoistnie, gdy rosną i rozwijają się emocjonalnie. Jednak istnieją sytuacje, w których ssanie kciuka może przekształcić się w nawyk trudny do przełamania, wymagający pomocy ze strony opiekunów, neurologopedy dziecięcego czy psychologa.
Długotrwałe ssanie kciuka może prowadzić do problemów z uzębieniem i wyglądem jamy ustnej, co wymaga interwencji stomatologicznej. Ponadto istnieją obawy, że nadmierne ssanie kciuka może być związane z głębszymi problemami emocjonalnymi lub psychicznymi. W niektórych przypadkach ssanie kciuka może stać się sposobem na radzenie sobie z trudnościami emocjonalnymi, które wymagają dalszego i głębszego zrozumienia oraz wsparcia.
Dzieci, które rozumieją już, że są za duże na ssanie kciuka, mogą czuć wstyd i poczucie winy, zwłaszcza jeśli inne dzieci z nich się śmieją. Potrzeba ssania i nawyk są tak silne, że dzieci w trudnych sytuacjach ssą kciuk w ukryciu, a później wstydzą się i mają poczucie winy, że to robią. Sytuacja się pogarsza, a dziecko czuje się coraz gorzej. Dlatego ważne jest, aby rodzic pomógł dziecku wyjść z tej coraz trudniejszej dla niego emocjonalnie sytuacji.
Do czego może prowadzić długotrwałe ssanie kciuka?
- Zniekształcenie kciuka
- Wady zgryzu
- Wady wymowy
- Choroby skóry kciuka, nawet owrzodzenie
- Obniżona aktywność języka i ust
- Przetrwały niemowlęcy sposób połykania
- Wysoko wysklepione podniebienie
Co robić, jeśli dziecko ssie kciuk?
Nie ma jednego sposobu na wyeliminowanie nawyku ssania kciuka. Często jest to złożony problem, który wymaga czasu oraz współpracy rodziców i terapeutów.
Jeżeli dziecko jest malutkie, ssanie jest naturalnym etapem rozwoju i tak samo jak dziecko samo zaczęło ssać kciuk, to naturalnie zaprzestanie tej czynności.
Dawniej popularne były takie metody jak zaklejanie kciuka, zakładanie rękawiczek, smarowanie musztardą lub gorzkim lakierem do paznokci. Od tych metod się odchodzi, ponieważ psychologia zwraca uwagę na to, aby potrzeba ssania kciuka nie została zastąpiona przez dziecko innym nawykiem. W przypadku niemowląt, które ssą kciuka i mają dużą potrzebę ssania, możemy dać im gryzak lub smoczek. To rozwiązanie może mieć przeciwników, ale ma jedną ważną i niepodważalną przewagę nad ssaniem kciuka: można w każdej chwili zabrać dziecku smoczek lub gryzak, z kciukiem tej możliwości nie mamy. Kciuk jest twardy i niedostosowany do budowy podniebienia, dlatego zniekształca zęby oraz podniebienie.
U starszych dzieci można spróbować odwrócić ich uwagę od czynności ssania. Mogą to być zabawy rączkami, np. klaskanie z mówieniem wierszyków, śpiewanie piosenek z pokazywaniem rękami, rysowanie, układanie klocków lub puzzli.
Jeśli jednak zauważysz, że ssanie kciuka trwa zbyt długo i jest jedynym sposobem na radzenie sobie z regulacją emocji, działaj. Zanim stanie się problemem dla Twojego dziecka i całej rodziny, nie wahaj się zasięgnąć porady lekarza, psychologa dziecięcego lub neurologopedy. Wspieraj swoje dziecko, oferując mu siebie, więź emocjonalną i pomagając znaleźć inne sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami. Pamiętaj, że każde dziecko jest inne i to, co działa na jedno dziecko, niekoniecznie będzie skuteczne dla drugiego.
Z kim się skonsultować, gdy dziecko ssie kciuk?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba wiedzieć, w jakich sytuacjach pojawia się ssanie kciuka u dziecka. Jeżeli jest to sygnalizacja głodu, rozdrażnienia, zmęczenia lub nudy, warto zgłosić się do neurologopedy. Jeżeli neurologopeda po badaniu oraz wywiadzie będzie miał podejrzenia podwrażliwości jamy ustnej, może zasugerować konsultację u terapeuty integracji sensorycznej. Natomiast jeśli ssanie kciuka występuje w sytuacjach stresu, strachu lub smutku, warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym. Jeśli ssanie kciuka trwało długo i było intensywne, konieczna będzie także konsultacja z ortodontą.
Podsumowanie
Ssanie kciuka jest zjawiskiem, które należy obserwować z dużą uwagą. Choć dla wielu dzieci jest to tylko niewinny zwyczaj, dla innych może być sygnałem, że potrzebują dodatkowego wsparcia emocjonalnego. Ważne jest, aby rodzice i opiekunowie byli świadomi potencjalnych konsekwencji tego zachowania i oferowali dziecku wsparcie oraz alternatywne sposoby radzenia sobie ze stresem i niepokojem. Sięgając po poradę doświadczonych i wykwalifikowanych terapeutów, zwiększasz szanse na szybkie i skuteczne rozprawienie się z problemem ssania kciuka. Zaoszczędzisz też dziecku wstydu i ogromnego poczucia winy.
Urszula Wierzbicka
Psychoterapeuta dziecięcy
